„Mówimy tutaj m.in. o badaniach z zakresu onkologii, czy hematologii dziecięcej. Dzięki Agencji Badań Medycznych pierwszy raz w historii mamy szansę odpowiadać na światowe trendy w biotechnologii, zapewniając bezpieczeństwo polskim pacjentom” – mówi w rozmowie z Prostozmostu.net dr Jakub Berezowski, zastępca prezesa ds. finansowania badań w Agencji Badań Medycznych.
Jaki cel przyświecał polskiemu rządowi w związku z powołaniem Agencji Badań Medycznych (ABM)? Warto zauważyć, że jest to stosunkowo młoda instytucja, bo powstała dwa lata temu, w 2019 roku.
Kluczowym powodem powołania Agencji Badań Medycznych była pewna luka w polskim systemie ochrony zdrowia oraz w krajowej nauce dotycząca badań klinicznych. ABM niweluje wieloletni problem braku środków na ten cel, które przed powstaniem Agencji nie miały dedykowanego strumienia finansowania.
Najważniejszym obszarem działania, wynikającym z ustawy o Agencji Badań Medycznych jest wsparcie niekomercyjnych badań klinicznych. Już sukces pierwszego konkursu, gdzie alokacja wielokrotnie przekroczyła pierwotnie zakładaną dotację pokazał, jak bardzo jest to potrzebne działanie. Z każdym kolejnym konkursem przekonujemy się jak dużym zainteresowaniem cieszą się nasze działania i jak duży potencjał mają nasi badacze, którzy dotychczas nie mieli możliwości realizować innowacyjnych pomysłów na miarę naszych zachodnich sąsiadów. Co jednak najważniejsze, wybrane przez Agencję projekty trafiają w olbrzymie potrzeby społeczne. Mówimy tutaj m.in. o badaniach z zakresu onkologii, czy hematologii dziecięcej. Dzięki Agencji Badań Medycznych pierwszy raz w historii mamy szansę odpowiadać na światowe trendy w biotechnologii, zapewniając bezpieczeństwo polskim pacjentom.
Jak możemy przeczytać na Państwa stronie, ABM skupia się na rozwoju badań w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu, a przede wszystkim niekomercyjnych badaniach klinicznych, których odsetek w Polsce nie jest zbyt wysoki. Dlaczego ten obszar jest tak istotny?
Agencja realizuje jeden z pierwszych publicznych programów dotacyjnych z finansowaniem przeznaczonym na niekomercyjne badania kliniczne w naszym kraju. Do tej pory badania kliniczne prowadzone były przez koncerny farmaceutyczne, które oczekiwały konkretnego zwrotu z poczynionych w nie inwestycji.
Niekomercyjne badania kliniczne, finansowane przez Agencję Badań Medycznych, są szansą dla polskich pacjentów na dostęp do najnowszych technologii, jak również okazją dla polskich naukowców na udział w światowych badaniach. W 2020 roku Agencja Badań Medycznych zakontraktowała na ten cel blisko miliard złotych, co przełożyło się bezpośrednio na zarejestrowanie niemal trzy krotnie większej liczby niekomercyjnych badań klinicznych niż w poprzednich latach. Ponadto, dzięki tym środkom kilkadziesiąt tysięcy pacjentów zyska dostęp do nowych, badanych terapii.
Ponadto, badania kliniczne to ważny obszar polskiej gospodarki. Badania biomedyczne zwracają się bowiem często czterokrotnie i to w kilku postaciach. Z jednej strony powstają nowe technologie, które de facto są motorem napędowym dla innowacyjnej gospodarki. Po drugie zarobki w sektorze badań klinicznych są na bardzo dobrym poziomie. Nasza gospodarka staje się konkurencyjnym rynkiem, atrakcyjnym dla zagranicznych inwestorów.
Czy Polska bardzo odbiega pod tym kątem od standardów krajów Europy Zachodniej?
Polska jako kraj nie zupełnie potrafiła zmierzyć się z problemem innowacyjności również, jeśli chodzi o model finansowania na poziomie europejskim. Nie wykorzystywaliśmy odpowiednio możliwości stymulowania innowacyjnej gospodarki, co również znalazło odbicie w zdrowiu.
Z punktu widzenia nakładów PKB dochodzimy do 2% na naukę, więc trudno oczekiwać – jeśli to jest dwa razy mniej niż w pozostałych krajach Europy Zachodniej – że ta innowacyjność będzie na bardzo wysokim poziomie. Nie mieliśmy też wytyczonych ścieżek dla innowacji zwłaszcza w ochronie zdrowia.
Niewątpliwie jednak potencjał Polski, jeśli chodzi o biotechnologię jest bardzo duży i wymaga jedynie odpowiednich mechanizmów wsparcia, które wzmocnią te możliwości i będziemy mogli dołączyć do najlepszych i najbardziej rozwiniętych rynków biotechnologicznych. Niewątpliwie jednak, jeszcze trochę brakuje nam do tych najbardziej zaawansowanych biotechnologicznie krajów.
Choć możemy pochwalić się dużym potencjałem i świetną kadrą badawczą, to często wciąż brakuje nam odpowiedniej infrastruktury badawcza. Przykładam tego był chociażby wyścig dotyczący opracowania szczepionki przeciwko COVID-19. Jeżeli mówimy o tym, że sektor farmaceutyczny ma być istotny z gospodarczego punktu widzenia to musimy inwestować zarówno w produkcję leków generycznych, czy biopodobnych, co już w Polsce się dzieje, ale także rozwijać nowe technologie, po to żeby być krajem również twórczym. Patrząc na to czysto ekonomicznie inwestycje w biotechnologie są o tyle istotne, że jest to dzisiaj sektor bardzo przyszłościowy i niezwykle innowacyjny.
Nowe technologie i terapie medyczne mogą zrewolucjonizować polski system opieki zdrowotnej. Jakim gałęziom medycyny, w Pana ocenie, należałoby poświęcić najwięcej uwagi?
Z perspektywy Agencji Badań Medycznych, dostrzegamy szczególe potrzeby
(co odzwierciedla ogromne zainteresowania wnioskodawców w naszych konkursach)
w obszarze chorób cywilizacyjnych, takich jak onkologia, kardiologia, czy neurologia.
Choroby cywilizacyjne odpowiadają obecnie za ponad 80 proc. przedwczesnych zgonów,
z czego największe żniwo zbierają właśnie schorzenia kardiologiczne i onkologiczne. Niestety sytuację tę pogorszyła dodatkowo trwająca pandemia COVID-19. Poprawę w tym obszarze mogą zapewnić innowacyjne terapie i programy profilaktyczne.
Odpowiadająca na kolejne potrzeby zdrowotne, na początku 2021 roku Agencja Badań Medycznych ogłosiła konkurs na niekomercyjne badania kliniczne w zakresie chorób rzadkich oraz badania w chorobach neurologicznych i psychiatrycznych – obszarze przez wiele lat niedocenianym. Szczególną rolę w procesie decyzji o dofinansowaniu tych obszarów odegrały głosy środowiska, alarmujące o pilnej potrzebie wsparcia dla tych kierunków.
Agencja Badań Medycznych organizuje szereg konkursów na sfinansowanie innowacyjnych badań w naszym kraju. Istnieje również możliwość wysyłania własnych wniosków o pozyskanie środków. Jakimi projektami zajmuje się obecnie ABM?
Kluczowymi obszarami, które sfinansowała w tym roku Agencja są wspomniane badania z obszaru chorób cywilizacyjnych, neurologii i psychiatrii oraz chorób rzadkich. Ostatni rok to także zintensyfikowane działania w zakresie walki z COVID-19. Ważnym konkursem, który ma znaczenie zarówno w kontekście pandemii i chorób zakaźnych, ale także terapii onkologicznych, chorób serca i wielu innych schorzeń jest ogłoszony przez ABM jest program dotyczący technologii RNA. Rozwój produktów opartych na kwasach nukleinowych to obecnie jeden z najbardziej obiecujących trendów współczesnej biotechnologii.
Niezwykle ważnym projektem infrastrukturalnym wspartym przez ABM jest utworzenie Polskiej Sieci Badań Klinicznych. Utworzenie sieci wyspecjalizowanych ośrodków w polskich szpitalach akademickich, czy instytutach badawczych, które przyczynią się do zwiększenia szansy pacjentów na dostęp do nowoczesnych, innowacyjnych terapii, częstszego wyboru przez sponsorów ośrodków badawczych w naszym kraju, a także wzrostu liczby realizowanych badań.
Rozmawiał Robert Wyrostkiewicz
fot. ABM (1), Pixabay.com (2)